Leki przeciwpsychotyczne: co warto o nich wiedzieć?

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) są jednymi z podstawowych wykorzystywanych w psychiatrii leków. Stosuje się je w przypadku psychoz, ale również i u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD), a czasami także i w przebiegu depresji. Jakie preparaty zaliczane są do grupy leków przeciwpsychotycznych i co pacjenci powinni o nich wiedzieć?

Historia odkrycia leków przeciwpsychotycznych jest dość interesująca, okazuje się bowiem, że wynaleziono je poniekąd przypadkiem. Pierwszy z zaliczanych do tej grupy preparatów – chloropromazyna – pierwotnie miała służyć do przeprowadzenia znieczuleń, zaobserwowano jednak to, że cechuje się ona działaniem uspokajającym i przez to zaczęto podawać tę substancję osobom z zaburzeniami psychicznymi.

Od odkrycia efektów stosowania chloropromazyny minęło już wiele dekad, podczas których naukowcy nie próżnowali – obecnie dostępnych jest wiele różnych leków przeciwpsychotycznych, które dzieli się ogólnie na dwie grupy.

Podział leków przeciwpsychotycznych

Obecnie wykorzystywane są leki przeciwpsychotyczne pierwszej generacji (neuroleptyki typowe) oraz leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji (neuroleptyki atypowe). Do klasycznych leków przeciwpsychotycznych zaliczane są takie środki, jak m.in. haloperidol, lewomepromazyna oraz prometazyna. Nadal znajdują one wykorzystanie, częściej jednak – ze względu na zwykle mniejszą ilość działań niepożądanych – stosowane są neuroleptyki atypowe. Do nich, czyli do leków przeciwpsychotycznych drugiej generacji, zaliczane są z kolei takie substancje, jak m.in. aripiprazol, olanzapina, risperidon czy klozapina i kwetiapina.

Dostępne postacie leków przeciwpsychotycznych

Leki przeciwpsychotyczne dostępne są w formie doustnej, ale nie tylko – istnieją również i inne ich postacie. Mowa chociażby o formach do ich podawania domięśniowego, które są szczególnie przydatne w lecznictwie szpitalnym i wykorzystywane np. w przypadku nagłego, znacznego pobudzenia pacjenta. Istotne znaczenie mają również leki przeciwpsychotyczne w postaciach o przedłużonym działaniu (tzw. depot). Neuroleptyki tego rodzaju podaje się pacjentowi w iniekcjach raz na kilkanaście dni, co ma szczególne znaczenie zwłaszcza u np. niewspółpracujących pacjentów, którzy z jakiegoś powodu pomijają niezbędne im dawki leków.

Wskazania do stosowania leków przeciwpsychotycznych

Podstawowym wskazaniem do stosowania leków przeciwpsychotycznych są psychozy – stosuje się je głównie w długoterminowym leczeniu schizofrenii, bywają one również podstawowymi środkami w leczeniu zaburzeń schizoafektywnych. Omawiane leki wykorzystywane są jednak także i w przypadku zaburzeń nastroju – szczególnie neuroleptyki atypowe, które mają działanie stabilizujące nastrój, bywają stosowane u chorych na chorobę afektywną dwubiegunową. Oprócz tego leki przeciwpsychotyczne znajdują zastosowanie w leczeniu depresji – nie są one co prawda lekami pierwszego rzutu w przypadku tej jednostki, jednakże mogą być stosowane chociażby w przypadku depresji lekoopornej lub depresji psychotycznej.

Możliwe skutki uboczne leków przeciwpsychotycznych

Tak jak wszystkie inne leki, tak i leki przeciwpsychotyczne miewają skutki uboczne. Ich znajomość jest istotna przede wszystkim ze względu na to, iż w razie ich zaobserwowania powinno się o tym poinformować lekarza, który w razie konieczności dokona modyfikacji farmakoterapii.

W przypadku klozapiny jednym z najgroźniejszych skutków ubocznych może być agranulocytopenia – ze względu właśnie na nią w początkowym okresie po jej włączeniu pacjenci są zobowiązywani do regularnego wykonywania morfologii krwi. Stosowanie olanzapiny może z kolei stwarzać ryzyko zespołu metabolicznego czy zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Pacjenci – właśnie ze względu na możliwe skutki uboczne leczenia – nierzadko bardzo obawiają się leków przeciwpsychotycznych. Warto tutaj podkreślić jednak to, że działania niepożądane nie występują u wszystkich leczonych osób, do tego najważniejsze zawsze jest to, aby bacznie obserwować swój stan i w razie wątpliwości konsultować się z prowadzącym psychiatrą.

lek. Tomasz Nęcki

Bibliografia:

„Psychiatria”, red. naukowa M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska, wyd. PZWL, Warszawa 2011

„Psychiatria. Podręcznik dla studentów”, B. K. Puri, I. H. Treasaden, red. wyd. I polskiego J. Rybakowski, F. Rybakowski, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014

 

Zachęcamy do lektury innych naszych artykułów:

https://czpfeniks.pl/leczenie-schizofrenii/

https://czpfeniks.pl/leki-normotymiczne-co-warto-o-nich-wiedziec/

https://czpfeniks.pl/czym-sa-zaburzenia-schizoafektywne/

https://czpfeniks.pl/leki-przeciwdepresyjne-co-warto-nich-wiedziec/