Leki normotymiczne: co warto o nich wiedzieć?

Środki normotymiczne (stabilizatory nastroju) stosowane są przede wszystkim w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD). Podobnie jak w przypadku innych leków psychotropowych, tak i substancje zaliczane do tej grupy nierzadko wzbudzają niepokój u wielu pacjentów. Co więc należy wiedzieć o lekach normotymicznych – jakie mogą być skutki uboczne ich zażywania i czy od stabilizatorów nastroju można się uzależnić?

Tak jak przynajmniej w pewnym stopniu znane są pacjentom leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe, tak już zdecydowanie mniej znaną grupą leków są leki normotymiczne. Wykorzystuje się je przede wszystkim w leczeniu i zapobieganiu nawrotom objawów choroby afektywnej dwubiegunowej, czasami jednak stosuje się je w leczeniu zaburzeń schizoafektywnych czy leczeniu depresji (w której przypadku wykorzystuje się je zazwyczaj w celu potencjalizacji leczenia). Tradycyjnie do stabilizatorów nastroju zaliczane są trzy leki, którymi są sole litu, kwas walproinowy oraz karbamazepina. Oprócz nich do grupy tej należą substancje o podstawowym, odrębnym mechanizmie działania, które ponadto mają również działanie stabilizujące nastrój.

Leki normotymiczne pierwszej generacji

Prawdopodobnie najbardziej znanym i najczęściej wykorzystywanym w leczeniu ChAD lekiem są sole litu. Mają one działanie przeciwmaniakalne i przeciwdepresyjne, a oprócz tego ich przyjmowanie może zmniejszać ryzyko samobójstwa.

Do klasycznych leków normotymicznych zaliczane są także leki przeciwpadaczkowe: karbamazepina oraz kwas walproinowy. Stosowane bywają one zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym (np. wraz z solami litu).

Leki normotymiczne drugiej generacji

Poza lekami pierwszej generacji, wśród normotymików wymieniane są również inne preparaty, które określane są mianem leków normotymicznych II generacji. Do nich zaliczana jest lamotrygina oraz atypowe leki przeciwpsychotyczne, takie jak m.in. olanzapina, arypiprazol czy klozapina.

Działanie niepożądane leków normotymicznych

Podobnie jak każdy inny farmaceutyk, tak i poszczególne leki normotymiczne mogą dawać pewne skutki uboczne. W przypadku soli litu najczęstszymi są polidypsja z poliurią, przyrost masy ciała oraz drżenie rąk. W przypadku karbamazepiny chorzy skarżyć się mogą m.in. na nudności, zawroty głowy i uczucie nadmiernej senności. Działaniami ubocznymi, które mogą wystąpić u osób zażywających kwas walproinowy, mogą być nudności, bóle brzucha czy przyrost masy ciała.

Czy leki normotymiczne uzależniają?

Pacjenci miewają bardzo różne obawy związane z przyjmowaniem leków psychotropowych. Jednymi z najczęstszych są te, które dotyczą ewentualnego uzależnienia od nich. W przypadku leków normotymicznych takowe ryzyko nie występuje – środki te zwyczajnie nie uzależniają. Owszem, w przypadku długotrwałego stosowania zdecydowanie nie można ich odstawiać nagle, taka konieczność wynika jednak nie z wystąpienia uzależnienia, a z potrzeby zapobiegnięcia objawom dyskontynuacji czy nawrotu objawów u chorego.

Inne obawy pacjentów skupiać się mogą wokół działań niepożądanych omawianych leków. Takowe owszem, jak najbardziej mogą wystąpić, nie pojawiają się one jednak u każdego pacjenta, który zażywa leki normotymiczne. Zdecydowanie trzeba zachować czujność i zwracać uwagę na potencjalne efekty uboczne farmakoterapii. Zawsze warto wspominać o nich swojemu lekarzowi prowadzącemu, ponieważ czasami korzystna może się okazać zmiana dotychczas stosowanego leku na inny czy też modyfikacja dawki przyjmowanego przez pacjenta leku normotymicznego.

Niektórzy pacjenci obawiają się konieczności okresowej kontroli stężeń leku normotymicznego (np. soli litu) we krwi. Tak jak tego rodzaju obawy są zrozumiałe, tak należy tutaj podkreślić, że częste badania stężenia leku we krwi są niezbędne tylko na początku leczenia, później zalecane jest ich wykonywanie zdecydowanie rzadziej, bo co kilkanaście tygodni.

lek. Tomasz Nęcki

bibilografia:

„Psychiatria”, red. naukowa M. Jarema, J. Rabe-Jabłońska, wyd. PZWL, Warszawa 2011

„Psychiatria. Podręcznik dla studentów”, B. K. Puri, I. H. Treasaden, red. wyd. I polskiego J. Rybakowski, F. Rybakowski, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014

Zachęcamy do lektury artykułów:

https://czpfeniks.pl/czym-sa-zaburzenia-schizoafektywne/

https://czpfeniks.pl/benzodiazepiny-dlaczego-zaleca-sie-ostroznosc-przy-ich-stosowaniu/

https://czpfeniks.pl/leki-przeciwdepresyjne-co-warto-nich-wiedziec/