Jak wykorzystać swoje osobiste zasoby?
Pojęcie zasobów zostało rozwinięte przez amerykańskiego psychiatrę i psychologa Miltona Ericksona (1901-1980). Zakładał on, że każdy człowiek posiada zarówno deficyty i ograniczenia, jak i zasoby: mocne strony, talenty, inteligencję, doświadczenia, które mogą być pomocne i użyteczne w życiu. Mogą one pomóc radzić sobie z problemami oraz pokonywać trudności. Zasoby to wszystko to, z czego człowiek może czerpać w życiu codziennym, co jest źródłem jego siły i mocy (materia, energia, informacja), o ile zostanie wykorzystane do realizacji jego potrzeb i celów. W procesie psychoterapii dostrzeżenie i aktualizacja zasobów klienta zwiększa jego motywacje do zmiany oraz uruchamia procesy samoleczenia.
Skoncentrowanie uwagi na zasobach powoduje zazwyczaj wzrost optymizmu, poczucia godności i poczucia sprawstwa (przekonania, że ma się realny wpływ na bieg wydarzeń). Wpływa też na kształtowanie się pozytywnego obrazu siebie i ma znaczenie w procesie adaptacji do nowych sytuacji życiowych. Długotrwałe pozbawienie osoby poczucia sprawstwa rodzi zjawisko tzw. wyuczonej bezradności (poczucia, że w szkodliwych dla jednostki realiach, nie ma możliwości ucieczki lub nie da się ich uniknąć). Zasadne jest więc podjęcie próby szukania wsparcia lub pomocy osobie, która boryka się z zaniżonym obrazem samej siebie czy długotrwałym poczuciem niemocy. Często niski poziom poczucia sprawstwa (kontroli na swoim życiem i skuteczności działań) pojawia się w zaburzeniach depresyjnych.
W procesie psychoterapii możliwe jest rozwijanie poczucia sprawstwa oraz dążenie do przejęcia kontroli klienta nad swoim życiem. Terapeuta zachęca klienta do podjęcia działania, szukania możliwych rozwiązań kłopotu, poprzez urealnienie celów, które są dla niego ważne. Korzystając m.in. z posiadanych zasobów możliwe jest osiągniecie pozytywnej zmiany.
Przykładowe zasoby:
- inteligencja i/lub wykształcenie;
- praca zarobkowa;
- bliskie otoczenie: rodzina lub przyjaciele;
- dalsze otoczenie: znajomi, koledzy, grupy wsparcia;
- zainteresowania i pasje, talenty;
- umiejętności;
- cechy charakteru: pozytywne np. cierpliwość, pracowitość, energia, motywacja, pomysłowość, kreatywność;
- cechy charakteru „tzw. negatywne” np. upór (świadomość na czym ci zależy), nieśmiałość (wrażliwość), lenistwo (umiejętność odpoczynku);
- wyznawany system wartości;
- poznane dotychczas sposoby radzenia sobie z trudnościami;
- negatywne, przeszłe doświadczenia, które były okazją do nauki;
- porażki i sukcesy życiowe;
- plany na przyszłość i marzenia.
Wykorzystaj poniższe pytania by dowiedzieć się, jakimi zasobami dysponujesz:
- Co było Twoim sukcesem w ciągu ostatniego roku? Z czego jesteś dumny/a?
- Jakie są Twoje osiągnięcia w życiu prywatnym/ rodzinnym lub zawodowym?
- Co inni ludzie w Tobie cenią?
- Jak lubisz spędzać wolny czas? Czy masz jakąś pasję?
- Jakie wartości są dla Ciebie najistotniejsze?
- Pomyśl o części ciała, którą szczególnie u siebie lubisz i akceptujesz.
- Do kogo możesz zwrócić się jeśli będziesz w potrzebie?
- Zastanów się nad jedną ze swoich słabości, cech negatywnych i spróbuj ją pozytywnie przeformułować? Np. „czasem unoszę się złością” – „wiem, co jest dla mnie ważne i rozpoznaję, gdy przekraczane są moje granice” albo „wycofany/a” – „dbam o to by czuć się dobrze, gdy jestem w towarzystwie wielu osób pozwalam sobie więcej słuchać, niż mówić”
- Zastanów się czy jest coś/ ktoś komu okazałeś troskę i opiekę?
- Jak się relaksujesz i spędzasz wolny czas?
- Okaż sobie wdzięczność i podziw za wszystkie sytuacje, w których poradziłeś sobie w trudnej sytuacji.
Zdarza się, że trudna sytuacja życiowa lub złe samopoczucie, choroba nie pozwala na samodzielny ogląd zasobów i dostrzeżenia możliwości zmiany. W takich sytuacjach bardzo pomocny jest bezpośredni kontakt osoby cierpiącej ze specjalistą. Rozmowa ze psychologiem, terapeutą pozwala zorientować się w sytuacji, określić trudność klienta, poszukać wspólnie sposobów działania.
Celem działań terapeutycznych jest uruchomienie procesu takiej zmiany, do której chce dążyć klient. To on w procesie terapeutycznym rozpoznaje swoje emocje, możliwości, zasoby. Klient, przy towarzyszeniu terapeuty, podejmuje działania mające na celu zmniejszenie swojego cierpnięcia, bólu i co daje możliwość spojrzenia z nadzieją w przyszłość.
Zasady Miltona Ericksona:
- Ludzie są dobrzy, tacy jacy są. Ja jestem OK, i Ty jesteś OK, ze swoją niepowtarzalnością i unikatowością.
- Każdy człowiek posiada zasoby, które może wykorzystać, by pokonywać trudności.
- Człowiek dokonuje najlepszego z dostępnych mu wyborów w danym momencie. Nie warto się za nie obwiniać, lecz warto spojrzeć w przyszłość.
- Każdemu zachowaniu osoby towarzyszy pozytywna intencja. Ludzie nie chcą celowo szkodzić innym lub sobie, czasem po prostu nie umieją inaczej, łapiąc się znanych sposobów.
- Zmiana jest nieunikniona. Panta rhei (łac.), czyli wszystko płynie jak mawiał Heraklit z Efezu. Na wiele spraw mamy wpływ, inne są poza naszą kontrolą. Tak po prostu jest.
Bibliografia: J. Haley, Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne Miltona H. Ericksona. Gdańsk, GWP, 2012.