Depresja u młodzieży
Okres dojrzewania u nastolatków przypada na okres między 11-tym a 19-tym rokiem życia. Pojawiają się zmiany w budowie i wyglądzie ciała, kształtuje się osobowość młodego człowieka, formują się także jego relacje z rówieśnikami, rodzicami i następuje przygotowanie do pełnienia ról społecznych. Nastolatek – jeszcze nie w pełni dorosły, choć korzysta już z niektórych przywilejów i obowiązków dla osób dojrzałych. Już nie dziecko, choć przejawia wciąż wiele zachowań, które świadczą o braku dojrzałości. Tak funkcjonuje każdy nastoletni młody człowiek, a zmienność zachowań i intensywność emocji jest cechą nadrzędną dla tego okresu wieku.
Co jest więc normą, a co już może być objawem zaburzenia w wieku nastoletnim?
Depresja u różnych osób może mieć zupełnie inny przebieg. Jest chorobą, która potrafi rozwijać się stopniowo, najpierw pojawiają niektóre z objawów, później jest ich więcej i najczęściej nasilają swój charakter. Opis objawów depresyjnych u poszczególnych nastolatków potrafi się bardzo różnić.
Żeby stwierdzić czy młody człowiek może zmagać się z depresją, warto zadać sobie serię wnikliwych pytań:
- Czy zauważyłeś/aś u niego/niej częste zmiany nastroju? Czy młody człowiek jest przygnębiony, ponury, smutny, drażliwy, marudny, często wchodzi w konflikty? Czy objawy te występują co najmniej od kliku tygodni?
- Czy młody człowiek stracił dawną radość życia? Czy przez dłuższy okres czasu nie umie się niczym cieszyć?
- Czy jego ogólne, codzienne funkcjonowanie uległo pogorszeniu (np. spóźnia się, ma problemy z wypełnianiem codziennych obowiązków, itp?)
- Czy młody człowiek stracił zainteresowanie rzeczami, które wcześniej dawały mu przyjemność?
- Czy porzucił swoje wcześniejsze pasje, dodatkowe zajęcia, hobby?
- Czy zaczął ograniczać spotkania z przyjaciółmi, kolegami i koleżankami? Czy rzadziej wychodzi z domu?
- Czy obserwujesz u niego pogorszenie się ocen i problemy z nauką?
- Czy ma problemy z koncentracją uwagi? Czy skarży się on na brak sił, trudności w mobilizacji energii do działania? Czy podaje wymówki by nie wychodzić z domu?
- Czy zaobserwowałeś/-aś u niego zaburzenia snu (nadmierną senność lub trudności z zasypianiem)?
- Czy ma zmienny apetyt (dużo lub bardzo niewiele je)? Czy zauważyłeś/-aś spadek wagi jego ciała?
- Czy nastolatek/-ka mówi Ci, że nie ma siły do działania? Czy mniej dba o swój wygląd, wygląda na nieustannie zmęczonego/-ną?
- Czy zaczął/zaczęła mówić o sobie nieprzychylnie, nieżyczliwie? Czy nadmiernie się obwinia, a inne osoby postrzega dużo lepiej niż siebie? Czy mówi, że jej/jego życie nie ma sensu?
- Czy ostatnio zacząłeś/zaczęłaś myśleć, że zachowanie nastolatka nagle uległo zmianie, ponieważ jest bardziej leniwy, zdemoralizowany lub zaczęły się u niego/niej pojawiać zaburzenia zachowania? Jest agresywna/y i silnie reaguje emocjonalnie w neutralnych sytuacjach?
- Czy zauważyłeś u młodego człowieka ślady po samookaleczeniach, sygnały świadczące o próbie zrobienia sobie krzywdy?
Jeśli na część pytań odpowiedziałeś pozytywnie, to obserwuj swoją pociechę. Jeśli odpowiedziałeś twierdząco na większość pytań może być to początek depresji. Oszacuj długość trwania objawów, jeśli trwają ponad kilka tygodni warto zasięgnąć porady. Jeśli odpowiedziałeś twierdząco na pytania nr 12 oraz nr 14 koniecznie skonsultuj pociechę się ze specjalistą. Im bardziej, obecne zachowanie nastolatka odbiega od jego wcześniejszych zachowań, tym bardziej wskazana jest konsultacja psychologiczna i psychiatryczna. Nie wszystkie powyższe objawy muszą świadczyć o zaburzeniu depresyjnym. Za zmianą zachowania dziecka mogą też odpowiadać inne czynniki, warto jednak być czujnym, dużo rozmawiać z młodym człowiekiem i obserwować jego zachowanie. Należy zwrócić uwagę na fakt rosnącej w ostatnim czasie na sile skali uzależnień behawioralnych u nastolatków, w tym uzależnienia od korzystania z Internetu lub grania w gry komputerowe. Uzależnienia te mogą wtórnie skutkować pojawieniem się objawów depresyjnych i/lub lękowych.
Różnice objawów u dziewcząt i chłopców w przebiegu depresji.
Dziewczęta częściej koncentrują się na swoim cierpieniu, zamykają się w sobie, częściej rozpamiętują negatywne emocje i wracają myślami do przykrych chwil (ruminacje). Niska samoocena oraz duża różnica między tzw. Ja idealnym (to jaka chciałabym być), a Ja realnym (to jak faktycznie siebie oceniam) jest predykatorem do pojawienia się depresji i zwiększa długości jej trwania. Dziewczętom trudniej jest dać wiarę w dobre komunikaty otoczenia na swój temat oraz spojrzeć na siebie przychylnym okiem. W przeciwieństwie do nich, chłopcy są częściej skonfliktowani z otoczeniem, drażliwi, niespokojni i impulsywni. W obrazie klinicznym często dominuje emocja złości i rozdrażnienie. Nie jest to jednak reguła, gdyż u każdego młodego człowieka depresja ma swój indywidualny przebieg.
Główne objawy, które mogą świadczyć o ciężkiej depresji u nastolatków:
- Długotrwała zmiana nastroju: smutek, apatia, drażliwość, nerwowość, rozdrażnienie, marudność (trwające min. kilka tygodni).
- Porzucenie aktywności, które wcześniej dawały przyjemności radość.
- Wyraźne i długotrwałe problemy ze snem.
- Wyraźnie zmiany apetytu i/lub wagi ciała.
- Zmiany w sposobie mówienia o sobie, np. „Jestem gorszy niż inni”, „Byłoby łatwiej, gdyby mnie nie było”
- Wyraźne, dość nagłe pogorszenie się ocen, problemy z koncentracją uwagi, skargi na naukę/
- Mówienie o chorobie, śmierci, samobójstwie.
Jeśli zauważyłeś/aś u swojego dziecka niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o zaburzeniu depresyjnym koniecznie skonsultuj swoje spostrzeżenia z psychologiem, psychoterapeutą lub lekarzem psychiatrą. Pomogą oni diagnozować chorobę i wybrać odpowiedni sposób leczenia do potrzeb nastolatka czy dziecka.
Bibliografia:
- Ambroziak, A. Kołakowski, K. Siwek, Depresja nastolatków. Jak ją zrozumieć i pokonać., Sopot, GWP, 2018
